Crisis in Noord-Kivu: mobiele ziekenhuizen voor essentiële zorg

De veiligheidssituatie in de provincie Noord-Kivu in het oosten van de DR Congo is al meer dan 30 jaar zeer onstabiel. De gevechten tussen de rebellengroep M23 en het Congolese regeringsleger zijn sinds november 2023 nog heviger geworden. Er vinden regelmatig confrontaties plaats op het grondgebied van Masisi, Rutshuru en Nyiragongo, wat leidt tot nieuwe volksverhuizingen in de richting van de stad Goma, de provinciehoofdstad. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) registreerde tussen 29 januari en 13 maart 2024 bijna 630.000 individuele ontheemden in Noord-Kivu als gevolg van de recente gevechten. In maart 2024 waren er meer dan 1,6 miljoen mensen ontheemd door de crisis, bijna 785.000 meer dan een jaar eerder.

Met de explosieve toename van het aantal nieuwkomers ontstaan er nieuwe informele verblijfplaatsen voor ontheemden. Deze locaties beschikken niet over de nodige infrastructuur om de ontheemden degelijke levensomstandigheden te garanderen. Deze plekken, die door internationale organisaties worden beheerd, beschikken weliswaar over enige infrastructuur, maar niet over de capaciteit om deze voortdurende instroom van nieuwkomers aan te kunnen.

"In de kampen rond Goma, waar de situatie chaotisch is, is de laatste maanden het equivalent van hele steden binnengestroomd. Families van zes personen leven in een ruimte van minder dan één of twee vierkante meter", zegt Héritier Djunga, hoofd van het project rond mentale gezondheid van Handicap International in Noord-Kivu.

 

Precaire leefomstandigheden

Bestaande voorzieningen staan onder zware druk, waardoor de humanitaire nood nog groter wordt. De toegang tot voedsel, onderdak, drinkwater, sanitaire voorzieningen en gezondheidszorg is voor honderdduizenden mensen beperkt door fysieke en financiële belemmeringen, evenals een gebrek aan personeel en apparatuur in gezondheidscentra. De levensomstandigheden in ontheemdenkampen zijn uiterst precair en de humanitaire situatie is alarmerend.

Deze context van geweld en ontheemding heeft niet alleen gevolgen voor de fysieke gezondheid van de mensen, maar ook voor hun welzijn en mentale gezondheid. Handicap International stelt vast dat gemiddeld 75% van de mensen die worden gevolgd in het kader van haar activiteiten in Noord-Kivu, tekenen van een ernstige mentale impact vertonen.

"Psychisch leed manifesteert zich verschillend van persoon tot persoon: sommige mensen lijden aan somatisatie [een stoornis waarbij lichamelijke klachten optreden die niet fysiek te verklaren zijn, red.]. en vertonen fysieke tekenen van hun ongelukkig zijn, zoals hoofdpijn, andere tekenen van pijn of slapeloosheid. Anderen passen afweermechanismen toe of vertonen tekenen van depressie, zoals vermoeidheid en diepe droefheid. De afgelopen weken hebben al vier mensen zelfmoord gepleegd op de locatie Lac Vert", klaagt Héritier.

Bovendien lopen personen met een handicap en gewonden grotere risico's omdat ze soms noodzakelijke hulpmiddelen moeten achterlaten, geen toegang meer hebben tot hun medische behandeling of essentiële revalidatiezorg.

"Mensen met een handicap zijn kwetsbaarder dan anderen. Sommige gewonden zijn hun mobiliteitshulpmiddelen zoals krukken kwijt. De nood aan prothesen en orthesen is enorm. Minstens 95 % van de mensen die kinésessies volgen bij Handicap International, krijgen ook psychosociale steun", legt Héritier uit.

Tijdelijke ziekenhuizen

Handicap International heeft, in samenwerking met de ngo Première Urgence Internationale, twee mobiele ziekenhuizen opgezet om zorg te verlenen in de ontheemdenzones, vooral ten westen van Goma. Deze gratis hulp, die wordt verstrekt op plaatsen waar ontheemden hun toevlucht hebben gezocht, helpt de overbevolking in de bestaande gezondheidsvoorzieningen te verlichten en werkt fysieke en financiële barrières voor de toegang tot gezondheidszorg voor ontheemde bevolkingsgroepen weg.

Deze interventies voorzien in behoeften waarin op dit moment nog grotendeels niet wordt voorzien. Première Urgence Internationale biedt eerstelijnsgezondheidszorg en behandelt ondervoeding. De teams van Handicap International bestaan uit psychologen die de ontheemde bevolking sensibiliseren rond mentale gezondheid. Ze bieden psychosociale zorg via groeps- of individuele sessies voor mensen met psychologische problemen. Er wordt ook een team van kinesitherapeuten ingezet om mensen te identificeren die revalidatiezorg nodig hebben. Dit omvat fysiotherapiesessies, het verstrekken van mobiliteitshulpmiddelen zoals krukken of wandelstokken en advies over het gebruik ervan om mensen met een handicap zelfstandiger te maken.

"De situatie in Noord-Kivu is dramatisch. De nood is enorm en de humanitaire respons is zeer beperkt door een gebrek aan financiële middelen om de duizenden ontheemden goed te kunnen helpen. We hebben een grootschalige mobilisatie nodig," concludeert Héritier.